ေခါင္းေဆာင္၊ လြတ္လပ္ေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္၏
ဗိသုကာဖခင္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္သူ ဦးရာ႐ွစ္
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသား သမဂၢ၏ ပထမဆံုးအေထြေထြ အတြင္းေရးမႈးခ်ဳပ္အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ဥကၠ႒အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ဒုဥကၠ႒အျဖစ္လည္းေကာင္း ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သူ ဦးရာ႐ွစ္(လယ္) ႏွင့္ သခင္ေအာင္ဆန္း(ေဘးကပ္လ်က္)။တစ္ႏုိင္ငံလုံးတြင္ ဒုတိယေက်ာင္သားသပိတ္ ေပါေပါက္ေရးအတြက္ အဓိကတာ၀န္ယူဦးေဆာင္ခဲ့ေသာ (ထိုစဥ္က) ေက်ာင္းသားသမဂၢ ဒု-ဥကၠ႒၊ ေက်ာင္းသားသပိတ္ေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးျဖစ္သည္။၁၉၃၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖြဲ႕စည္းေသာ ဗမာႏိုင္ငံလံုး ဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢ ၏ ပထမဆံုး ဥကၠ႒လည္း ျဖစ္၏။
“ … ဗမာႏိုင္ငံလုံးဆုိင္ရာ ေက်ာင္းသားသမဂၢႀကီး၏ ပထမဆုံးျဖစ္ေသာ ညီလာခံကို မႏၲေလးၿမိဳ႕တြင္ စတင္က်င္းပရန္ ေန႕ရက္မ်ားပင္ ကန္႕သတ္ၿပီးခဲ့ၿပီ။… မႏၲေလးၿမိဳ႕၌ ေႏြရာသီအတြင္း ပထမဆုံးဗမာႏိုင္ငံလုံးဆုိင္ရာ ေက်ာင္းသားညီလာခံက်င္းပ ၾကေလၿပီ။ မစၥတာရာ႐ွစ္အား ဥကၠ႒၊ ကိုေအာင္ဆန္းအား အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ေ႐ြးခ်ယ္ၾက၏။
“ …မာလိန္မွဴး ကိုႏု ႏွင့္ ပဲ့ကိုင္ ကိုေအာင္ဆန္း တို႕ ေခါင္းေဆာင္ေသာ သပိတ္ကရ၀ိတ္ေဖာင္ ေတာ္ႀကီးသည္ ျမန္မာျပည္တခြင္ ၿပဲၿပဲစင္ေအာင္ အႏွံ႕အျပား ႐ြက္တိုက္ခဲ့၏။ အနယ္နယ္က ေက်ာင္းသားမ်ားပါ သပိတ္ေမွာက္ၾက၏။ သပိတ္အင္အား တစ္ေန႕တျခား တုိးတက္ႀကီးမားခဲ့၏။ ေ႐ွးက သပိတ္မ်ဳိးမဟုတ္၊ အႀကံသစ္ဥာဏ္သစ္ ေျခလွမ္းသစ္မ်ားႏွင့္ တုိက္ပဲြကို ဆင္ႏဲႊကာ အေရးဆိုလ်က္႐ိွ၏။
ဤအခ်င္းအရာမ်ားကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ကိုႏု၊ ကိုရာ႐ွစ္၊ ကိုေအာင္ဆန္း၊ ကိုလွေဖ၊ ကိုအုန္း၊ ကိုေက်ာ္ၿငိမ္း၊ ကိုသိန္းေဖ၊ ကိုထြန္းအုန္ တို႕ ႀကံရည္ဖန္ရည္ ေပၚလြင္ေစ၏။ အစုိးရစုံေထာက္ကိုပင္ တုံ႕ျပန္စုံေထာက္၍ ဘုရားေစာင္းတန္းမွ ႏွင္ထုတ္ခဲ့၏။ တကၠသိုလ္အာဏာပိုင္တို႕၏ အႀကံအစည္ကို ညဥ့္တြင္းခ်င္း သိႏိုင္ခဲ့၏။ ေက်ာင္းသားတို႕၏ စိတ္ဓာတ္အၿမဲ တက္ႂကြေစခဲ့၏ ။” (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း အတၳဳပၸတိ္ၱ၊ ရဲေဘာ္စာအုပ္တိုက္၊ ၁၉၅၁ ႏို၀င္ဘာ၊ တည္းျဖတ္သူ သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း၊ စာ ၅၄ )
“ .. ေနာက္ သည္ႏွစ္ၿပီးေတာ့ ၁၉၃၅-၃၆ ခုႏွစ္မွာ တကၠသိုလ္သမဂၢအသင္း ေ႐ြးေကာက္ပဲြလုပ္ ၾကသည္။ သည္ေ႐ြးေကာက္ပဲြမွာကိုေအာင္ဆန္းတို႕ ကိုေက်ာ္ၿငိမ္းတို႕ ကိုသိန္းေဖ တို႕ စီမံခ်က္တုိက္တြန္း ခ်က္အရ ကၽြန္ေတာ္က ဥကၠ႒အျဖစ္ အေ႐ြးခံတယ္။ ကိုေအာင္ဆန္း တို႕၊ ကိုေက်ာ္ၿငိမ္းတုိ႕၊ ကိုသိန္းေဖ တုိ႕ မစၥတာ ရာ႐ွစ္တို႕က အမႈေဆာင္လူႀကီးမ်ားအျဖစ္ ၀င္ၿပီး အေ႐ြးခံတယ္။ အားလုံး ကၽြန္ေတာ္တို႕ လူခ်ည္းပဲရပါတယ္။ ( ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား က်ဆုံး၍ ေၾကကဲြ၀မ္းနည္းေၾကာင္း အဆို သခင္ႏု တင္သြင္းခဲ့စဥ္က ေျပာစကားမွ စာ ၂၀၂ )
ဒုတိယအႀကိမ္၊ ေက်ာင္းသားသပိတ္ႀကီးနွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံလုံးဆုိင္ရာ ပထမအႀကိမ္ စတင္ဖဲြ႕စည္းသည့္ ေက်ာင္းသားသမဂၢတို႕ႏွင့္ပတ္သက္၍ တင္ျပလိုပါသည္။
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားသမဂၢတြင္ ဦးႏု-ဥကၠ႒၊ အမ္ ေအ ရာ႐ွစ္ ဒု-ဥကၠ႒၊ ဦးေအာင္ဆန္း-အတြင္းေရးမွဴး၊ ဦးအုန္း – ေငြထိန္း၊ အမႈေဆာင္မ်ားအျဖစ္ ဦးသီဟန္၊ ဦးထြန္းတင္၊ ဦးဘခက္၊ ဦးထြန္းအုံ၊ ဦးသာလွ တုိ႕ အေ႐ြးခ်ယ္ခံရေသာႏွစ္ပင္ျဖစ္ပါသည္။
တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားသမဂၢ၏ အိုးေ၀မဂၢဇင္းထုတ္ေ၀ေရးတြင္ ဦးေအာင္ဆန္း အား တာ၀န္ခံ အျဖစ္ ေပးအပ္ခံရသည္။ တက္ၠသိုလ္၏ မ်က္ေမွာက္႐ႈပ္ေထြးေပြလီမႈမ်ားကို ေလွာင္ေျပာင္ထုိးနွက္သည့္ ( Hell Hound of Large ) “ငရဲေခြးႀကီး လြတ္ေနၿပီ ” ေဆာင္းပါး႐ွင္အား ေဖာ္ထုတ္ေပးရန္ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး မစၥတာ ဒီေဂ် စေလာ့ဒ္ ၏ ေမးျမန္းခ်က္ကို ျငင္းဆိုခဲ့ေသာ ဦးေအာင္ဆန္းအား တကၠသိုလ္မွ ထုတ္ပယ္ပစ္လိုက္သည္။
အိုးေ၀ ဦးညိဳျမ ၏ ကိုယ္တိုင္ေရးအတၳဳပၸတိ္ၱအက်ဥ္းခ်ဳပ္မွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္
(၁၉၃၅)ခုႏွစ္တြင္ ကိုေအာင္ဆန္း က တကၠသိုလ္သမဂၢအဖဲြ႕၌ အယ္ဒီတာလုပ္ရန္ ကၽြန္ေတာ့္ထံ လာေရာက္စည္း႐ုံး၏။ ကၽြန္ေတာ္ က အိုင္ေအ မေအာင္ေသး၍ ထိုႏွစ္အဖို႕ သူပင္ အယ္ဒီတာလုပ္ပါ။ ေ႐ွ႕ႏွစ္ခါမွ လုပ္ပါရေစဟု အေပးအယူ မွ်တသြား၏။
ထိုသို႕ သူႏွင့္ကၽြန္ေတာ္ ပူးတဲြမိရာမွ သမဂၢ မဂၢဇင္း၌ (ငရဲေခြးႀကီး လြတ္ေျပးေနၿပီ) ဟူေသာ ေဆာင္းပါးပါ႐ိွကာ မဂၢဇငး္ထြက္ေပၚခ်ိန္၌ ၁၉၃၆ ခု၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္သပိတ္ ျဖစ္ပြားရေလသည္။
ထိုႏွစ္က ေက်ာင္းသားေလာကတြင္ လႈပ္႐ွားမႈမ်ား႐ိွရာ သခင္တို႕၏ ႏိုင္ငံေရးလႈံ႕ေဆာ္မႈမ်ားလည္း ႐ိွ၏။ တက္ၠသိုလ္၌လည္း အလိုေတာ္ရိေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ သမဂ္ၢအုပ္စုတို႕၏ ပဋိပက္ၡမ်ားလည္း ႐ိွ၏။ ေက်ာင္းတက္ခ်ိန္၌ တက္သူ၊ မတက္သူမ်ား နာမည္ေခၚခ်ိန္တြင္ အဂၤလိပ္လို Present Sir (႐ိွပါသည္ခင္ဗ်ား)ဟု ဆိုရၿမဲျဖစ္ရာ ေက်ာင္းသားတစ္ဦးက (Sir ဆာ)ဟူေသာ စကားလုံးကို ခ်န္လွပ္ခဲ့သည္ဆိုကာ ေက်ာင္းထုတ္၏။ ထို႕ေနာက္ ေကာလိပ္ေက်ာင္း၌ ေၾကညာခ်က္မ်ား ကပ္ထားေသာ သင္ပုန္းမွ စကၠဴကို ျဖဳတ္သည္ဆိုေသာ ေက်ာင္းသားကိုလည္း ေက်ာင္းထုတ္ပစ္ျပန္၏။ ေက်ာင္းလခ ေပးရန္ ေနာက္က်သူမ်ားအတြက္ အလိုေတာ္ရိအုပ္စု၀င္မဟုတ္လွ်င္ ဒဏ္႐ိုက္ခံရ၏။
ထုိႏွစ္က သမဂၢဥကၠ႒မွာ ဦးႏု ျဖစ္ေလသည္။ သူ႕ကိုလည္း ႏုိင္ငံေရးမိန္႕ခြန္းမ်ားေဟာေျပာသည္ ဆိုကာ ေက်ာင္းထုတ္ျပန္၏။ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ေက်ာင္းထုတ္ခံရသူမ်ား မ်ားျပားလာရာ ဥကၠ႒ ဦးႏု ကို ထုတ္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာင္းသားသမဂၢကို ဖိႏွိပ္လိုေၾကာင္း ထင္႐ွားလာေတာ့၏။
သမဂၢဥကၠ႒ ကိုႏု ႏွင့္ ကိုရာ႐ွစ္
ဤတြင္ သမဂၢအာေဘာ္ျဖစ္ေသာ အိုးေ၀မဂၢဇင္း၌ တာ၀န္ခံထုတ္လုပ္သူမ်ားမွာ ကိုေအာင္ဆန္း ႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ျဖစ္ေန၏။ သမဂၢ၏ ျပန္ၾကားေရးတာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ရသူမ်ားျဖစ္၍ သူႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ အေနျဖင့္ တစ္နည္းတစ္ဖုံ ထိေရာက္စြာ တုံ႕ျပန္ရန္မွာ ေ႐ွာင္လဲႊ၍ မျဖစ္ေတာ့ေခ်။ စာေပအေရးအသား၌ ကိုေအာင္ဆန္း က ကၽြန္ေတာ့္ကို အားကိုသည္ျဖစ္၍ ထို “ ငရဲေခြး ေပးစာ ” ကို ကၽြန္ေတာ္ပင္ေရးသား ပါသည္။ထိုစာကုိေရးသားရာ၌ မည္သူ႕ကိုမွ် မတုိင္ပင္ဘဲ သန္းေခါင္အခ်ိန္ ကၽြန္ေတာ္၏ သထုံေဆာင္ အခန္း၌ တံခါးပိတ္ေရးသားခဲ့သည္။ ယခင္ မိမိေရးသားေသာ စာေပကဗ်ာစသည္တုိ႕ကို ေရးၿပီးလွ်င္ ဟိုဆရာ၊ ဒီဆရာ ျပကာ ေ၀ဖန္ခ်က္ေတာင္းခံေလ့႐ိွ၏။ သို႕ေသာ္ ယခုတစ္ႀကိမ္၌ကား မည္သူ႕ကိုမွ် မျပေခ်။ အႏၲရာယ္႐ိွေသာ စာေပျဖစ္၍ ေနာင္အခါ အမႈအခင္းျဖစ္ေသာ္ ဆရာမ်ား၊ သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို မထိခုိက္ေစလို၍ ျဖစ္သည္။
ထိုေဆာင္းပါးကို အယ္ဒီတာထံေပးစာအသြင္၊ ခပ္တုိတိုပင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးလုိက္သည္။ ထိုေခတ္ကဗ်ာမ်ားမွာ စာေမးပဲြက်႐ႈံးသူမ်ား၊ သခင္ေပါက္စမ်ား၊ ေနာင္ေရးအလားအလာကင္းမဲ့သူမ်ား စသည္ျဖင့္ အာဏာပိုင္တို႕က ပုတ္ခတ္၀ါဒျဖန္႕ေလ့႐ိွသျဖင့္ ျမန္္မာဘာသာႏွင့္သာမက အဂၤလိပ္လိုလည္း ေရးတတ္ ဆဲတတ္ပါသည္ဆုိေသာအခ်က္ကို သိေစရန္ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးအေနျဖင့္ ျမန္မာလိုေရးလွ်င္ သူတစ္ပါးက ဘာသာျပန္ေပးရာတြင္ လိုတိုးပိုေလွ်ာ့လုပ္မည္စိုးရိမ္၍လည္း အဂၤလိပ္လို ေရးလုိက္ျခင္းျဖစ္၏။
ထိုစာမွာ ပုဂံေက်ာက္စာကဲ့သို႕ က်ိန္ဆဲစာသေဘာမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ငရဲျပည္ကို အုပ္စိုးေသာ ယမမင္း က ေၾကညာခ်က္တစ္ရပ္ထုတ္ျပန္ရာ “ အ၀ီစိမွ ေခြးနက္ႀကီးတစ္ေကာင္ လြတ္ေျပးေၾကာင္း ေနာက္ဆုံး သတင္းအရ တကၠသိုလ္နယ္ေျမသို႕ ေရာက္႐ိွေသာင္းက်န္းေနသည္ဟုဆိုေၾကာင္း၊ ေခြးနက္ႀကီး၏ ပုံပန္း သ႑ာန္ကို အမ်ားသိႏိုုင္ေအာင္ ရာဇ၀တ္ေကာင္ ေၾကညာသကဲ့သို႕ ေဖာ္ျပပါ႐ိွ၏။ ထိုေခြးကို ေတြ႕႐ိွက အ၀ီစိသုိက ျပန္လည္ကန္ခ်လိုက္ပါ ” ဟု တိုက္တြန္းထား၏။
အိုးေ၀မဂၢဇင္း၌ ထိုေဆာင္းပါး ပါ႐ိွလာေသာအခါ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး ေဒါက္တာဆေလာ့က ကိုေအာင္ဆန္းကို ေခၚယူကာ ေရးသူတရားခံ၏ အမည္ကို ေဖာ္ထုတ္ခုိင္း၏။ ကိုေအာင္ဆန္းက အယ္ဒီတာတုိ႕သည္ စာေရးသူ၏ အမည္ကို ဖြင့္ေျပာ႐ိုးထုံးစံမ႐ိွဟု ျပန္ေျပာ၏။ ဤတြင္ သူ႕ကိုလည္း ေက်ာင္းမွ ထုတ္လုိက္၏။ ဤသို႕ျဖင့္ (၁၉၃၆)ခုႏွစ္ တက္ၠသိုလ္သပိတ္ႀကီးေပၚခဲ့သည္။
၁၉၃၅ ခု၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၂၅)ရက္ေန႕၊ (၂)နာရီမွစ၍ တက္ၠသိုလ္သမဂ္ၢေက်ာင္းေဆာင္တြင္ ေက်ာင္းသား(၇၀၀)ေက်ာ္ စုေ၀းေရာက္႐ိွေနၾကသည္။ “ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ဆႏၵက မေက်နပ္၊ ႏႈတ္မွ ဖြင့္ဟကာ ဒီလို ငုံ႕ခံေနလို႕ မျဖစ္ဘူး လက္ရဲဇက္ရဲျဖစ္လာသည္။ အလုိေတာရိေတြကို အာဏာပိုင္က မ်က္ႏွာသာေပးတယ္ ” စသျဖင့္ တီးတိုးေျပာသူက ေျပာ ၾကမ္းျပင္ထိုင္သူ ထုိင္၊ မတ္တတ္ရပ္သူ ရပ္၊ ဦးႏု က သဘာပတိမလုပ္၊ ဦးေအာင္ဆန္း ႏွင့္ ပရိသတ္အလည္တြင္ ထုိင္ေနပါသည္။
မစၥတာ ရာ႐ွစ္၏ အခန္းက႑ကို အိုးေ၀ဂ်ာနယ္၊ ၁၅-၂-၁၉၇၁ ဗုိလ္ခင္ေမာင္ကေလး ေရးသား ခဲ့ေသာ “ တကၠသိုလ္ ေျခာက္ခ်ားခဲ့ေသာ ေန႕ ” ေဆာင္းပါးမွ ေဖာ္ျပရပါေသာ္ …
“ ဒုတိယဥကၠ႒ ကိုရာ႐ွစ္ ( ဘုိင္႐ွစ္ ) က သဘာ၀တိလုပ္၍ ကိုသီဟန္(အတြင္းေရးမွဴး)က အတြင္းေရးမွဴး လုပ္သည္။
ကိုရာ႐ွစ္ က အစည္းအေ၀းေခၚရျခင္း၏ အေၾကာင္းကို အဂၤလိပ္စကားႏွင့္ အက်ယ္တ၀င့္႐ွင္းျပ သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ လက္ခုပ္သံသည္ တေဖ်ာင္းေဖ်ာင္း။
ကိုရာ႐ွစ္ က ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ကိုႏု အား ေက်ာင္းထုတ္လုိက္သည္ကို သိၿပီးျဖစ္ၾကသည္။ ကိုေအာင္ဆန္း ကိုလည္း စာေမးပဲြမလုပ္မီ မတ္လေလာက္၌ ေက်ာင္းထုတ္လိမ့္ဦးမည္ဟု အခုိင္အလုံ သိ႐ိွထားရသည္။ ေနာက္ထပ္လည္း သမဂၢအမႈေဆာင္လူႀကီး ၃-၄ ဦးကို ေက်ာင္းထုတ္လိမ့္မည္ဟု သတင္းၾကားရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အမႈေဆာင္မ်ားကဲ့သို႕ပင္ စာေမးပဲြမ်ားကို မေျဖၾကရန္တိုက္တြန္းသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ဤအစည္းအေ၀းမွ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို လက္ခံမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာသည္။
ကိုခင္ေမာင္ေလး က ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး မစၥတာစေလာ့ ၏ ျပဳမူခ်က္မ်ားသည္ အလြန္ပင္ နာက်ည္းစရာေကာင္းသည္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕သည္ လူညံ့ေတြမဟုတ္။ သံမဏိမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ သံမဏိစိတ္ ႐ိွၾကသည္ျဖစ္ေၾကာင္းကို ယခုျပၾကရမည္ဟု ေျပာလိုက္သည္။ ၾသဘာသံႀကီး သည္ ဆူညံသြားသည္။
ကိုစိန္တိုး က ကိုႏုႏွင့္ ကိုေအာင္ဆန္းကို ေက်ာင္းမွထုတ္လိုက္သည့္အတြက္ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး မစၥတာစေလာ့အား ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း အဆိုကို တင္သြင္းသည္။
ကိုဘဟန္ က ေထာက္ခံလိုက္သည္။
ကိုလွေဖ (ဗိုလ္လက်္ာ) က ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး၏ ျပဳမူခ်က္မ်ားသည္ေက်ာင္းသားမ်ားကိုသာမက ျမန္မာျပည္ကိုပါ ေစာ္ကားရာက်သည္။ ေက်ာင္း၌ ဆက္ေန၍ ေက်းဇူးမ႐ိွ သပိတ္ေမွာက္ၾကပါဟု အဆိုတင္သြင္းသည္။
ကိုေအာင္ျမင့္ က ေထာက္ခံလိုက္သည္။
အစည္းအေ၀းသည္ ဆူညံေနသည္။ (စထ႐ိုက္ စထ႐ိုက္ သပိတ္ေမွာက္ သပိတ္ေမွာက္ )ဟု အသံမ်ား ေပၚလာသည္။
ကိုေက်ာ္ၿငိမ္း (ဒုတိယ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း) က သူသည္ သူ၏ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားကို စြန္႔ပစ္လ်က္ ေက်ာင္းမွ ထြက္ခြာရန္ ဆုံးျဖတ္ၿပီးျဖစ္သည္။ သူကဲ့သို႕ပင္ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ေက်ာင္းမွ ထြက္ခြာ ၾကရန္ အဆိုျပဳလုိက္သည္။
ကိုလွေဖက ေထာက္ခံသည္။ အစည္းအေ၀းသည္ ႐ုတ္႐ုတ္သဲသဲျဖစ္သြားျပန္သည္။ သပိတ္ေမွာက္ သပိတ္ေမွာက္ ဟူေသာ အသံမ်ား ပို၍ညံလာသည္။
ကိုလွေဖ သည္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၃ ရက္ေန႕ကပင္ သမဂၢအလုပ္အမႈေဆာင္မ်ားအား သူသည္ အမႈေဆာင္အဖဲြ႕၀င္မ်ားႏွင့္အတူ စာေမးပဲြကို မေျဖဆိုဘဲ ကိုယ္ခ်င္းစာသပိတ္ေမွာက္မည္ဟု ကတိေပး ထားၿပီးျဖစ္သည္။
ကိုသာလွ က သူသည္ အလြန္ဆင္းရဲသည္။ သူ႕အား သူ၏ ဦးေလး က ေက်ာင္းထား၍ ေက်ာင္းေနရပါသည္။ သူသည္ ေက်ာင္းမွ ေထာက္ပံ့ေၾကးကိုလည္း ေတာင္းခံေနရေသးသည္။ သူ၏ ဘ၀ရည္မွန္းခ်က္ကို စြန္႕လႊတ္၍ စာေမးပဲြကို သူသပိတ္ေမွာက္လိုက္ပါၿပီဟု မ်က္ရည္ တ႐ႊဲ႐ႊဲႏွင့္ ဇာတ္ေၾကာင္းလွန္သည္။
သပိတ္ေမွာက္ သပိတ္ေမွာက္အသံမ်ားသည္ နားကဲြလုမတတ္။
ကိုစုိးျမင့္ (မုိးညိဳ)က ယေန႕သည္ ဒုတိယအမ်ဳိးသားေန႕ျဖစ္သည္ဟု ေျပာသည္။
ကိုႏုသည္ (ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမတုိ႕ထံ)အစခ်ီ၍ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေက်ာင္းထုတ္၍ ယခုကဲ့သို႕ ဆူပူၾက သည္မွာ ထန္းသီးေႂကြခုိက္ က်ီးနားလိုက္တဲ့သေဘာေလာက္သာျဖစ္တယ္။ ပဲစားေတြ ကုလားေတြလို႕ေခၚ ေပမဲ့ ကုလားမ်ားသည္ ဘီေအဘဲြ႕မ်ား အိုင္စီအက္စ္ရာထူးမ်ားကို ျပန္အပ္ၾကသည္။ စြန္႕လႊတ္ၾကသည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ ဘီေအဘြဲ႕ကိုသာ ျပန္အပ္ႏိုင္သျဖင့္ ႐ွက္စရာပင္ေကာင္းေသးသည္။ အိႏိ္ၵယျပည္ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ေဟာင္း (ေလာ့အာ၀င္)က အိႏိ္ၵယျပည္သည္ ကၽြန္သက္႐ွည္႐ွည္ႏွင့္ ေနသြားရန္အတြက္ ပညာေရးဌာနသို႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနကဲ့သို႕ အုပ္ခ်ဳပ္ရမည္။ ပညာသင္ၾကားေရးကို စရိတ္ႀကီးႀကီးထားရမည္ဟု ေျပာသြားသည္။ ဒီအခ်က္႐ိွေနသမွ်ကာလပတ္လုံး သပိတ္ေမွာက္ဖို႕ အဆိုတင္ရမွာပဲ ဟု ကိုႏု က ေျပာလိုက္သည္။ အစည္းအေ၀းသည္ အုတ္အုတ္က်က္က်က္ႏွင့္ သပိတ္ေမွာက္ သပိတ္ေမွာက္ ဟု ေအာ္သံမ်ားသည္ ပဲ့တင္ထပ္မွ် ျဖစ္သည္။
အခ်ဳ႕ိေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ေနာက္ေလးေလွကားမွ ျပန္ၾကရန္ လုပ္ၾကသည္။ ေနာက္ေဖးေပါက္ ေလွကား၌ ကိုထြန္းအုန္၊ ကိုဘဆက္ႏွင့္ အမာခံေက်ာင္းသားအခ်ဳိ႕႐ိွသည္။ သူတုိ႕က “ ကၽြန္ေတာ္တို႕ကို နင္းၿပီးမွ ဆင္းသြားၾကဗ်ာ ” ဟု ေျပာ၍ ေလွကားထိပ္၌ ထိုင္ခ်လုိက္ၾကသည္။
ဘတ္စ္ကားတာ၀န္ခံ ကိုသိန္းေဖ အား ကိုအုန္း က လက္တို႕လုိက္သျဖင့္ ကမာ႐ြတ္ဂါတ္တဲအနီး ျပည္လမ္းမေပၚသို႕ တန္းစီ၍ ရပ္ထားေသာ ဘတ္စ္ကားမ်ားသည္ သမဂၢအေဆာက္အဦးေ႐ွ႕သို႕ ေမာင္းလာၾကၿပီးလွ်င္ စီတန္း၍ ရပ္ထားၾကသည္။
သဘာပတိ ကိုရာ႐ွစ္က ထ၍ “ သပိတ္ေမွာက္ရန္ တင္သြင္းထားသည့္ အဆိုကို ျပန္၍ စဥ္းစားၾကရန္ ” သုံးႀကိမ္ေျပာသည္။ ကၽြန္ေတာ္သည္ ေဒါသတႀကီး ထုိင္ရာမွ ႐ုတ္ခနဲထုိင္လုိက္ၿပီးလွ်င္ “ ေဟ့ ရာ႐ွစ္၊ မင္းစကားကို ႐ုပ္သိမ္း၊ မၾကားခ်င္ဘူးကြာ ” ဟု ေျပာရင္းက ေက်ာင္းသားမ်ားဘက္သို႕ လွည့္၍ “သပိတ္ေမွာက္အဆိုကို ဘယ္လို သေဘာထားပါသလဲ ” ဟု ေမးလုိက္သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား သည္ “စထ႐ိုက္ စထ႐ိုက္၊ သပိတ္ေမွာက္ သပိတ္ေမွာက္ ” ဟုု ျပန္ေအာ္ၾကသည္။
ကိုရာ႐ွစ္က သပိတ္ေမွာက္ရန္အဆိုကို ျပန္၍ စဥ္းစားၾကပါဟု တိုက္တြန္းလိုက္ျခင္းသည္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ စိတ္ကို ဆြေပးလိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ စိတ္ဓတ္ကို ျပင္းထန္လာေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္ေပးလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားအား အကဲစမ္းလုိက္ျခင္းျဖစ္သည္။ကၽြန္ေတာ္က ထုိအခါက ကိုရာ႐ွစ္၏ ရည္႐ြယ္ခ်က္ကို မရိပ္စားမိ။ ေဒါသတႀကီးႏွင့္ထ၍ သူ႕အား ရင့္ရင့္သီးသီး ေျပာလိုက္မိသည္။ သူ၏ စိတ္ဓာတ္စစ္ဆင္ေရးသည္ အလြန္ထိေရာက္သည္။
သပိတ္ေမွာက္ၿပီးေနာက္ ၁၅ ရက္ခန္႕ၾကာသည့္အခါ၌ ကၽြန္ေတာ္သည္ ကိုရာ႐ွစ္ အား ေတာင္းပန္စကား ေျပာၾကားသည္။ ကိုရာ႐ွစ္ က “ ၿပီးတာၿပီးပါေတာ့၊ ကၽြန္ေတာ္ ခင္ဗ်ားကို စိတ္မဆိုးပါဘူး ” ဟု ျပန္ေျပာေလသည္။
အစည္းအေ၀းသည္ တ႐ုံး႐ုံးႏွင့္ တေ၀ါေ၀ါျဖစ္ေနစဥ္ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္သည္ သမဂၢအစည္းအေ၀းခန္းမ အေ႐ွ႕ဘက္ ျပတင္းေပါက္ကို လက္ၫိႈးထိုး၍ “ အင္းလ်ားေက်ာင္းသူမ်ား လာေနၿပီ၊ စနတိုရီယန္ (ေက်ာင္းသားေဆး႐ုံ) ေ႐ွ႕လမ္းမေပၚ ေရာက္ေနၿပီ။ သမဂၢအစည္းအေ၀းတက္ဖို႕ လာေနၾကၿပီ ” ဟု ေအာ္ေျပာသည္။
ေက်ာင္းသူမ်ားကား အင္းလ်ားေဆာင္မွ သမဂၢကိုယ္စားလွယ္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ပဲခူး မခင္ျမ (ကထိကပညာေရးတကၠသိုလ္)၊ ျခင္းၾကားမမႀကီး (ဦးထြန္းအုန္ ၏ ဇနီး)၊ မအမာ (လူထု)၊ မသိန္းၾကည္ (ပုသိမ္)တို႕ႏွင့္အတူ ေက်ာင္းသူ(၁၅)ေယာက္ခန္႕သည္ အစည္းအေ၀းတက္ရန္လာၾကသည္။
“ မိန္းကေလးေတြေတာင္ပါေနရင္ ေယာက်္ားေတြက ဘာသတိ္ၱေၾကာင္ေနတာလဲ၊ ထဘီ၀တ္ၾကေဟ့၊ စထ႐ိုက္၊ စထ႐ိုက္” ဟု ေအာ္ၾကရင္းက ေက်ာင္းသားအခ်ဳိ႕သည္ ကိုႏု အား ပုခုံးနွင့္ထမ္း၍ ခ်သြားၾကသည္။ ကိုရာ႐ွစ္ အား ေက်ာင္းသားအခ်ဳ႕ိသည္ ခ်ဳိင္းၾကားမွ မၿပီး ၀ိုင္း၍ ေအာက္သို႕ ေခၚသြားၾကသည္။ ကိုရာ႐ွစ္သည္အစည္းအေ၀းကို ႐ုတ္သိမ္းလိုက္ေၾကာင္း အႏုိင္ႏုိင္ေျပာၾကားလိုက္ႏုိင္သည္။
အင္းလ်ားေက်ာင္းသူမ်ားသည္ သမဂၢေ႐ွ႕သို႕ ေရာက္လာၾကသည့္အခါ၌ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ လက္ခုပ္မ်ားတီး၍ ႀကိဳၾကသည္။ အင္းလ်ားေက်ာင္းသူမ်ားကလည္း သပိတ္ေမွာက္ၾကမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာ၍ကားေပၚသို႕ တက္ၾကသည္။
ထိုေက်ာင္းသူမ်ားအတြက္ ကားတစ္စီးသက္သက္ေပးခဲ့သည္။ ကားအစီး(၃၀)ႏွင့္ မေလာက္၍ ကိုထြန္းအုန္ ႏွင့္ ကိုထိန္၀င္း (တိုးတက္ေရးမဂၢဇင္း)တို႕သည္ ကမာ႐ြတ္ဂါတ္တဲအနီးမွေစာင့္၍ အင္းစိန္ ဘတ္စ္ကား(၄)စီးကို ငွားရသည္။ ကားမ်ားေပၚသို႕ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား တက္ၾကၿပီးေနာက္ “ ဘာစတီ၊ ဘာစတီ၊ စထ႐ိုက္၊ စထ႐ိုက္ ” ဟု နားကဲြမတတ္ေအာ္ၾကလ်က္ အဓိပတိ႐ိွ ေက်ာင္းအုပ္ ဆရာႀကီးအိမ္သို႕ ေမာင္းသြားၾကသည္။ ေက်ာင္းအုပ္ဆရာႀကီးမ႐ိွဟု ေအာ္ၿပီးေနာက္ အနီး႐ိွ အင္းလ်ား ေက်ာင္းေဆာင္အထဲသို႕ မခင္ျမ၊ မမႀကီး၊ မအမာ၊ မသိန္းၾကည္ တို႕ ၀င္သြားၾကၿပီးလွ်င္ ေနာက္ထပ္ အင္းလ်ားေက်ာင္းသူ(၂၀)ခန္႕ ေခၚလာခဲ့သည္။
ကားတန္းႀကီးသည္ အင္း၀ေက်ာင္းေဆာင္ေ႐ွ႕လမ္းမွ ထြက္ခဲ့ၾကသည္။ ဓာတုေဗဒေပါေမာကၡ မစၥတာ ပီးေကာက္ ၏ ဇနီးသည္ သူမ၏ အိမ္ျမက္ခင္းေပၚ၌ ေက်ာင္းသား ၄-၅ ဦးတုိ႕ႏွင့္အတူ လၻက္ရည္ေသာက္ေနသည္။ သပိတ္ေမွာက္ေက်ာင္းသားမ်ားက ထိုေက်ာင္းသားမ်ားအား သပိတ္ ေမွာက္ၾကရန္ လွမ္း၍ ေအာ္သည္။
မစၥစ္ပီးေကာက္က သူမအား သပိတ္ေမွာက္ေက်ာင္းသားမ်ားက ေလွာင္ေျပာင္သေရာ္ၾကသည္ဟု သတင္းလႊင့္ေသးသည္။ သူမႏွင့္အတူ လၻက္ရည္ေသာက္ေနၾကေသာ ျမန္မာေက်ာင္းသား ၂၀ ဦးသည္ ေနာက္ ၂ ပတ္ခန္႕ၾကာမွ သပိတ္စခန္းသို႕ ေရာက္လာၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္၌ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္း ကို ရက္အကန္႕အသတ္မ႐ိွ ပိတ္လုိက္ၿပီးျဖစ္သည္။
ကားတန္း႐ွည္ႀကီး တက္ၠသိုလ္ကို တစ္ပတ္လွည့္၍ “ တကၠသိုလ္၊ တကၠသိုလ္၊ သပိတ္ေမွာက္၊ သပိတ္ေမွာက္” ဟု ေအာ္ဟစ္ရင္း ၿမိဳ႕ထဲဘက္သို႕ ထြက္လာခဲ့သည္။
အခ်ိန္သည္ကား ေန၀င္ဆည္းဆာ၊
တေပါင္းလဆန္း ၅ ရက္ လသည္ အေနာက္ဘက္၌ နီနီရဲရဲ တိမ္ေတာက္ေနသည့္ၾကားမွ ထြက္ေပၚလ်က္။
တက္ၠသိုလ္နယ္ေျမသည္ကား အသံမ်ားတိတ္လ်က္။
သပိတ္ေမွာက္ေခါင္းေဆာင္တို႕သည္ သပိတ္စခန္းတစ္ခုလုံး စာ႐ြက္ႀကီးမ်ားေပၚ၌ လႈံ႕ေဆာ္ေသာ စာမ်ားကိုေရး၍ ကပ္ထားၾကသည္။ ထိုအခါက ေရးထားေသာစာမ်ားတြင္
“ ယူနီဗာစီတီအက္ဥပေဒ ပ်က္စီးပါေစ ”
“ ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ ကရက္ေဒါက္ ျပန္သြား ” စသည္တုိ႕ ပါ၀င္ေပသည္။
ထုိ႕အျပင္ ေက်ာင္းသားမ်ား မတက္ရန္ လႈံ႕ေဆာ္သည့္ေၾကာ္ျငာစာမ်ားကိုလည္း ၿမိဳ႕တြင္းအႏွံ႕ ကပ္ထားၾက၏။ သပိတ္ေမွာက္ေခါင္းေဆာင္တို႕သည္ မိမိတို႕လုပ္ေဆာင္္မႈႏွင့္ ႀကိဳးပမ္းခ်က္မ်ားကို ျပည္သူူတို႕ အမွန္အကန္သိ႐ိွရန္ႏွင့္ ေ႐ွ႕လုပ္ငန္းမ်ားကို အစဥ္သျဖင့္ ထုတ္ျပန္ေၾကညာႏုိင္ရန္ ျပန္ၾကားေရးဌာနတစ္ခုလည္း ဖြင့္လွစ္ထားသည္။ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဖ ျပည္သူမ်ားကလည္း သပိတ္စခန္းသို႕ အသီးသီးလာေရာက္အားေပးၾက၏။ ထုိစဥ္က ထင္႐ွားေသာ ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္အသီးသီးတို႕ကလည္း လာေရာက္၍ ေက်ာင္းသားမ်ားကို ကူညီၾကသည္။
ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္(ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတေဟာင္း-ကြယ္လြန္)၏ေရးသားခ်က္မွလုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား၏မစၥတာရာ႐ွစ္အေပၚသေဘာထား
၁၉၅၆ခုႏွစ္ထုတ္ Gardian မဂၢဇင္းတြင္ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က ၁၉၃၆ခုႏွစ္ တကၠသိုလ္သပိတ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေဆာင္းပါးတစ္ေစာင္ ေရးသားခဲ့သည္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း ျမန္မာဘာသာျပန္ဆို ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။
“ … ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ သပိတ္ႀကီးသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအမ်ဳးိသားေရးလႈပ္႐ွားမႈတြင္ ထူးျခားထင္႐ွား ေသာ သမိုင္းမွတ္တမ္းတစ္ခုပင္ …။ ဦးႏု က အဆိုပါသပိတ္ႀကီးကို ေစ့ေဆာင္ခဲ့သူ စိတ္ကူးအေကာင္ အထည္ေဖာ္ေပးခဲ့သူ အဓိက ပုဂ္ၢိဳလ္ဆုိျငားအံ့။ အမ္ေအရာ႐ွစ္ သည္ ယင္းကို စုစည္းဖဲြ႕စည္းေပးခဲ့သူ ယင္းကို အနက္အဓိပၸါယ္႐ိွေစခ့ဲသူႏွင့္ အသက္၀င္လႈပ္႐ွားေစခဲ့သူတည္း။
ကိုႏု က လူထုႀကီးအား မ်က္၀န္းအား လင္းလက္ေတာက္ပသြားေအာင္ ေဒါသူပုန္ထသြားေအာင္ မ်က္ရည္ေတြေတြ စီးက်လာေအာင္ မိန္႕ခြန္းေခၽြလာသူဆိုျငားအံ့။ ကိုရာ႐ွစ္သည္ သပိတ္ႀကီး၏ ေန႕စဥ္ကိစၥအရပ္ရပ္ကို စုစည္းေပးခဲ့သူျဖစ္၏။ ခံစားမႈေၾကာင့္ ကနဦး ၀ုန္းကနဲ စိတ္ဓာတ္တက္ႂကြသြား အၿပီးႏွင့္ ေသြးေအးသြားအၿပီး၀ယ္ အားသစ္ထပ္ေလာင္းေပးခဲ့သူတည္း။ ေက်ာင္းသားထုႀကီးကိုသာမက ျမန္မာျပည္သူတို႕၏ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓာတ္ကို ၫိႈးေရာ္ေအာင္ျပဳခဲ့သည့္ အၾကမ္းဖက္သက္သက္ သေကၤတအသြင္ တကၠသိုလ္သပိတ္အား နာမ္ႏွိမ္မႈကို မိုးႀကိဳးသြားတမွ် အင္အားႏွင့္ ဆန္႕က်င္ခဲ့သူ တည္း။ သပိတ္ေမွာက္သူတုိ႕ ငိုက္ေမွးေနသည့္ သန္ေခါင္းယံမွာ တကၠသိုလ္ဥပေဒကို ဖတ္ၾကားတင္ျပခဲ့ သူတည္း။
ထိုေဆာင္းပါးတြင္ပင္ ဆက္လက္ေရးသားထားခဲ့သည္ကား …
ဤအတြက္ သမုိင္းပညာ႐ွင္တုိ႕အေနႏွင့္ သပိတ္ႀကီး၏ တန္ဖိုးကို မိမိတို႕ဆႏၵ႐ိွရာနွင့္အညီ သတ္ မွတ္၍ရ၏။ လႈပ္႐ွားမႈႀကီးဟုပဲဆိုဆို လႈပ္႐ွားမႈေလးဟုပင္သတ္မွတ္သတ္မွတ္ ယင္းလႈပ္႐ွားမႈ၏ အစဟု ေျပာေျပာ အဆုံးဟုထင္ထင္ အမ်ဳးိသားေရးလႈပ္႐ွားမႈသမုဒ္ျပင္ထင္က လိႈင္းတစ္ခုရယ္သို႕ဆိုဆို မိမိတို႕ သန္ရာ သန္ရာဆို၍ရ၏။ အစဥ္တဆက္ အေျမာ္အျမင္႐ိွ႐ိွေရာ အႀကိတ္အနယ္ေရာ ျငင္းခုံၾက၍ရ၏။ သို႕တုိင္ သူတို႕တေတြ တညီတၫြတ္တည္းဆိုႏုိင္သည့္ အခ်က္ကေတာ့ “ ကိုရာ႐ွစ္ သည္ သပိတ္ႀကီး၏ အသက္၀ိညာဥ္ဆုိသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္သတည္း။ ”
သပိတ္အၿပီးမွာ အမ္ေအရာ႐ွစ္၏ ဂုဏ္သတင္းက ပို၍ေက်ာ္ေစာသြားခဲ့၏။ သစၥာ႐ိွ႐ိွ မိတ္ေကာင္းေဆြေကာင္းမ်ား ႐ိွသြားခဲ့ရ၏။
ထို႕ေၾကာင့္ပင္ ဦးႏု ၏ ကိုယ္ေရးမွတ္တမ္းတြင္ “ … ကၽြႏ္ုပ္သည္ ျမန္္မာႏုိင္ငံကို ခ်စ္သူကို ခ်စ္၏။ ႐ိုးသားေျဖာင့္မတ္သူကို ခ်စ္၏ … ကၽြႏ္ုပ္က အသင္(အမ္ေအရာ႐ွစ္)ကို ခ်စ္၏။ ေလးစား၏။ အသင့္ေနာက္ကို လိုက္၏ ” ဟု လည္းေကာင္း လူမ်ဳိးေရးအစဲြႀကီးသူ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းက က်ေတာ့ သပိတ္စခန္းမ်ားသည္ ကုလားႏွင့္ ဗမာတုိ႕ကို စုစည္းသြားေစရာျဖစ္၏ဟုလည္းေကာင္း
( ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ) ေအာင္ဆန္းက က်ေတာ့ …
M.A. San မွ M.A.Rashid သို႕ဟူ၍ အစခ်ီေရးသားရာမွာ ကၽြႏ္ုပ္တို႕ႏွစ္ဦး နာမည္အစခ်င္းတူ၏။ တျခားတူတာေတြလည္း ႐ိွေသး၏။ အသင္အသိပင္။ တကၠသိုလ္သမဂၢအလုပ္အမႈေဆာင္အဖဲြ႕တြင္ အတူတဲြၿပီး နွစ္ဦးသားတူတဲြ လႈပ္႐ွားၾက၏။ ေသသည့္ထိတုိင္ လက္တဲြမပ်က္ ႐ိွၾကမည့္သူမ်ားပင္။”
“From M.A. San
To M.A. Rashid
but
No M.A. after our names
This is one point of resemblance
between us – but many others too
which you know of course.We
two have been together on the Union E.C
and perhaps will have to do so till our death.”
ဟုလည္းေကာင္း ဆိုခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ဦးရာ႐ွစ္ ထံ စာေရးသားတိုင္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း က ခ်စ္ခင္ရပါေသာ (ဘုိင္ႀကီး) ေနာင္ေတာ္ႀကီး “ ႐ွစ္ ” (My Dear Bhai Shid) ဆိုၿပီး အစခ်ီေရးသားေလ့႐ိွၿမဲဟူ၏။ ဘိုလိန္းလမ္း႐ိွ အမ္ေအရာ႐ွစ္ အိမ္သို႕ လာေရာက္လည္ပတ္ၿပီး ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဆန္႕က်င္ေရးကိစၥရပ္တုိ႕ကို ေဆြးေႏြးေလ့႐ိွခဲ့၏။
ဒုတိယကမၻာစစ္ ျဖစ္သည္တြင္ မိဘမ်ားက အိႏၵိယသို႔ ထြက္ေျပးခဲ့ရာ ဂ်ပန္ေခတ္တစ္ေလွ်ာက္လုံး အိႏိ္ၵယႏိုင္ငံ၌ ႐ိွေနစဥ္ သခင္သိန္းေဖ ( စာေရးဆရာ တက္ဘုန္းႀကီး သိန္းေဖျမင့္ ) ႏွင့္ အျခားေျမေအာက္ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားအား မိမိအိမ္၌ အခမဲ့တည္းခုိ္ေနထိုင္စားေသာက္ေစ၍ ဂ်ပန္ကို ျပန္လည္ေတာ္လွန္္မည့္ မဟာမိတ္အဂၤလိပ္တို႕ႏွင့္ ဆက္သြယ္ရန္ ကူညီေပးခဲ့သည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ မဟာမိတ္တုိ႕ႏွင့္ပူးေပါင္းကာ ဂ်ပန္ကိုေမာင္းထုတ္ႏုိင္ၿပီးသည့္ေနာက္ အဂၤလိပ္ထံမွ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအရယူရန္ ျပင္ဆင္ေနခ်ိန္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္က အိႏိ္ၵယလြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းခဲ့သူ ေခါင္းေဆာင္မ်ားထဲမွ တစ္ဦးျဖစ္သူႏွင့္ ပထမဆုံး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ျဖစ္ခဲ့သူ မစၥတာ ဂ်၀ါဟလာလ္ေန႐ူး ထံ ဦးရာ႐ွစ္ ကို ေတြ႕ေအာင္႐ွာၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံကို ျပန္လႊတ္ေပးဖို႕ စာေရးသားပန္ၾကားခဲ့၏။
ဦးရာ႐ွစ္ ျပန္ေရာက္လာၿပီဟု သတင္းရခဲ့သည့္အတြက္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ႏွစ္ဦးပုိင္းက ဘုရင္ခံ ေကာင္စီ အစည္းအေ၀းတစ္ခုကိုပင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္က ေ႐ႊ႕ဆုိင္းပစ္ခဲ့၏။ သူ၏ အတြင္း၀န္႐ုံးတြင္ အမ္ေအရာ႐ွစ္ ႏွင့္ေတြ႕ဆုံရန္ ျဖစ္၏။
ဂ်ပန္ေခတ္တစ္ေလ်ာက္ မိဘမ်ားႏွင့္အတူ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔ေရာက္႐ွိေနေသာ ဦးရာ႐ွစ္အား ဂ်ပန္ကိုေမာင္းထုတ္ႏုိင္ၿပီးသည့္ေနာက္ အဂၤလိပ္ထံမွ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအရယူရန္ ျပင္ဆင္ေနခ်ိန္တြင္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက အိႏၵိယႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ ဂ်၀ါဟလာလ္ေန႐ူးထံမွတစ္ဆင့္ ဆက္သြယ္ေစကာ တိုင္းျပည္တည္ေထာင္ေရးအတြက္ မရမကျပန္လည္ေခၚယူခဲ့ၿပီး ေလဆိပ္သို႕ပင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္ သြားေရာက္ႀကိဳဆုိခဲ့စဥ္။
ဦးရာ႐ွစ္သည္ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖဲြ႕စည္းခဲ့ေသာ ဗမာႏိုင္ငံလုံးဆုိင္ရာ ေက်ာင္းသားသမဂၢ၏ ဥကၠႀကီးျဖစ္ခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တက္ၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢႏွင့္ဗမာႏုိင္ငံလုံးဆုိင္ရာ ေက်ာင္းသားမ်ား သမဂၢတို႕၏ ဥကၠ႒အျဖစ္ တစ္ခ်ိန္တည္း တစ္ၿပိဳင္တည္းမွာ ထမ္း႐ြက္ခဲ့သူျဖစ္၏။ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္၊ သပိတ္ႀကီးအၿပီးမွာ တက္ၠသိုလ္ေကာင္စီကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ပထမဆုံးေသာ ေက်ာင္းသားမ်ား ကိုယ္စားလွယ္လည္းျဖစ္ခဲ့၏။ ဗမာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရၿပီးခ်ိိန္အထိတိုင္ ႏွစ္မ်ားစြာ ဤတာ၀န္ကို ထမ္း႐ြက္သြားခဲ့သည္။ မႏ္ၲေလးတကၠသိုလ္၏ ပထမဆုံးေသာ ေကာင္စဲလာလည္း ျဖစ္ခဲ့၏။ကၽြႏ္ုပ္ တစ္ခါက သိခဲ့ဖူးေသာ ဦးေအာင္ဆန္း၊ ဒဂုန္တာရာ၊ ၁၈-၁-၁၉၄၇ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္၊ အတဲြ(၁)၊ အမွတ္(၃)တြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း က မစၥတာ ရာ႐ွစ္ အေပၚ ဘယ္ေလာက္အထိ ေလးစား တန္ဖိုးထားခဲ့ပုံကို ဤသို႕ေတြ႕ရ၏။
“ … ႏွစ္ကိုကား အေသအခ်ာမမွတ္မိေတာ့။ သပိတ္ေမွာက္ႏွစ္လည္ အထိမ္းအမွတ္ပဲြတစ္ခု တကၠသိုလ္သမဂၢတြင္ က်င္းပ၏။ ပရိသတ္ထဲမွထ၍ ေ၀ဖန္စကားမ်ား ထေျပာၾက၏။ သို႕ေျပာၾကသည့္ အထဲတြင္ စစ္ကိုင္းေက်ာင္းေဆာင္မွ ကုလားေက်ာင္းသားတစ္ဦးက ဥကၠ႒ေဟာင္း မစၥတာ ရာ႐ွစ္ကို ေ၀ဖန္ရာ၌ အေတာ္ထိခုိက္သာ အျပစ္ေတြကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာ၏။ ကုလားေက်ာင္းသားေျပာသည့္ စကားမ်ားသည္ အေျခခုိင္သည္ မခုိင္သည္ကုိကား မမွတ္မိေတာ့။ ကိုေအာင္ဆန္း သည္ မစၥတာ ရာ႐ွစ္ အတြက္ ေဒါပြကာ၊ ထိုကုလားကို ႀကိမ္းေမာင္း၍ ရဲရင္ထြက္ စေသာအသုံးမ်ဳိးသုံး၏။ လက္သီးဆုပ္ကာ ကုလားအပါးသို႕တိုး၍ သြား၏။ ေဘးက ေက်ာင္းသားမ်ားက ၀ိုင္းဆဲြထားရ၏။ သူသည္ ေဒါသေၾကာင့္ ဆတ္ဆတ္တုန္လ်က္႐ိွသည္။ ”
ဦးရာ႐ွစ္သည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ရန္ေဒးရီးယားေက်ာင္းမွ တကၠသိုလ္၀င္တန္းစာေမးပဲြကို ေအာင္ျမင္ခဲ့ရာ တစ္ႏိုင္ငံလုံး ပထမရခဲ့သူျဖစ္၏။
ဤသို႕ပင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မွ ဥပေဒဘဲြ႕ကို ရ႐ိွခဲ့ရာမွာလည္း ျမန္မာႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံလုံးမွာ ပထမအဆင့္ရ႐ိွခဲ့၏။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံဥပေဒကိုလညး္ ေရးဆဲြေပးခဲ့၏။
ဦးရာ႐ွစ္သည္ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ က်ဆုံးခဲ့ရသည့္အမႈတြင္ ေက်ာင္းသားမ်ားဘက္က အမႈလိုက္ ေပးခဲ့ေသာ ၀တ္လုံေတာ္ရႀကီးျဖစ္၏။ ဖဆပလအဖဲြ႕ႀကီးတြင္ ထိပ္တန္း ေခါင္းေဆာင္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္ခဲ့၏။ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးႏု အစုိးရအဖဲြ႕တြင္ အလုပ္သမား၀န္ႀကီးဌာနမွ ၀န္ႀကီးတာ၀န္ယူခဲ့၏။ က်န္ဌာနမ်ားတြင္ လူအဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလဲခဲ့ေသာ္လည္း ဤဌာနမွ သူက ေရ႐ွည္တာ၀န္ယူသြားခဲ့ရသည္။ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္ ဂ်ီနီဗာႏုိင္ငံတကာ အလုပ္သမားကြန္ဖရင့္တြင္ ဥကၠ႒အျဖစ္ ေ႐ြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ခံခဲ့ရသည္။ ဗမာႏိုင္ငံကုန္သြယ္ေရးသမဂၢ၏ ဖခင္ႀကီးအျဖစ္ႏွင့္ပါ ဂုဏ္သတင္းႀကီးခဲ့သူျဖစ္၏။
ဖဆပလ အဖြဲ႕၌ ပါဝင္၍ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒ မူၾကမ္း ေရးဆြဲေရး ေကာ္မတီဝင္၊ အလုပ္သမား ဥပေဒျပဳေကာ္မတီတြင္ တာဝန္မ်ား ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ ျပည္သူ႕ လႊတ္ေတာ္ တြင္၎၊ လူမ်ိဳးစု လႊတ္ေတာ္တြင္လည္းေကာင္း အမတ္အျဖစ္ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီေခတ္တြင္ အဆက္မျပတ္ ေ႐ြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံရသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအဖြဲ႕မ်ားတြင္ ျပည္သူ႕အိုးအိမ္၊ေဆာက္လုပ္ေရးႏွင့္ အလုပ္သမားဌာနဝန္ႀကီး(၁၉၅၂)၊ ကုန္သြယ္မႈဖြံ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ အလုပ္သမားဝန္ႀကီး (၁၉၅၄)၊ သတၲဳတြင္းဌာနဝန္ႀကီး (၁၉၅၆ – ၅၈)၊ အမ်ိဳးသားစီမံကိန္းဝန္ႀကီးႏွင့္ စက္မႈ၊သတၲဳႏွင့္အလုပ္သမားဝန္ႀကီး (၁၉၆၀) စသည့္တာဝန္မ်ား ထမ္း႐ြက္ခဲ့သည္။ အလုပ္သမားႏွင့္ စပ္ဆိုင္ေသာ ဘုတ္အဖြဲ႕ အသီးသီး၊ စံုစမ္းေရး ေကာ္မတီ အမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ သဘာပတိ အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ျပည္ေထာင္စုအလုပ္သမားအဖြဲ႕၊ လူမႈဖူလံုေရးအဖြဲ႕၊ အမ်ိဳးသားအိုးအိမ္အဖြဲ႕၊ လူမႈဝန္ထမ္းအဖြဲ႕ႏွင့္ အမ်ိဳးသားလူငယ္ေကာင္စီ မ်ားတြင္ဥကၠ႒ အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ျပည္ပသို႕ သြားေရာက္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕အမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အဖြဲ႕ဝင္အျဖစ္ျဖင့္လည္းေကာင္း လိုက္ပါခဲ့ဖူးသည္။ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္တြင္ ထိုင္းႏိုင္ငံမွ သရဖူဆု ခ်ီးျမႇင့္ျခင္းခံရသည္။ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ဗမာ့ စက္မႈလက္မႈေကာင္စီ သဘာပတိ အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ တကၠသိုလ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေကာင္စီ တြင္လည္းေကာင္း တာဝန္ ထမ္း႐ြက္ခဲ့သည္။ ဖဆပလႏွစ္ျခမ္းမကြဲခင္ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္တြင္ သူသည္ TUCB (Trade Union Council of Burma – ဗမာ့ကုန္သြယ္ေရးသမဂၢေကာင္စီ ) တြင္ ဒုဥကၠဌ ျဖစ္ခဲ့ေသးသည္။ အိႏၵိယေသြးပါသူဦးရာရွစ္အား ေနရာေပးမႈအေပၚ ၾသဇာအၾကီးဆံုး အသိုင္းအ၀ိုင္းကအျပင္းအထန္ဖိအားေပးလင့္ ကစား သူ၏မဆုတ္မနစ္ ေခါင္းေဆာင္မႈေၾကာင့္ အရာမက်ခဲ့ေပ။ ဦးႏုက (အတိုက္အခံမ်ားႏွင့္ရန္ရွင္းသြားေအာင္) သူ႔နာမည္အား ဦးရန္ရွင္းဟု ေျပာင္းရန္တိုက္တြန္းခဲ့ရာ အမာခံမြတ္စလင္မ္ျဖစ္သူ ဦးရာရွစ္က လက္မခံပဲပယ္ခ်ခဲ့ျပီး သူ႔နာမည္ေရွ႕တြင္ “ဦး”ကိုသာတပ္ခဲ့သည္။ ဦးရာရွစ္၏အစ္ကိုျဖစ္သူ ေဒါက္တာအမ္၊ေအ၊ရအူးဖ္မွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံျခားေရးဌာနတြင္ သံအမတ္တစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့သည္။ ငါးဆယ္ျပည့္ႏွစ္ေစာေစာပိုင္းကာလမ်ားတံုးက ဗမာႏိုင္ငံတြင္ သူ႔ႏိုင္ငံကို ကိုယ္စားျပဳျပီးတာ၀န္ ထမ္းေဆာင္သြားခဲ့သည္။
ဦးႏု ဦးေဆာင္သည့္ ဖဆပလ အစိုးရတိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလတြင္ တစ္တုိင္း ျပည္လုံး ေရာင္စုံသူပုန္မ်ားႏွင့္ တုိင္းရင္းသားခဲြထြက္ေရးသူပုန္မ်ား ထႂကြေနခ်ိန္ျဖစ္သျဖင့္ အစုိးရ၏ အာဏာစက္နယ္ပယ္က်ဥ္းေျမာင္းေနခ်ိန္ “ရန္ကုန္အစိုးရ” ဟူ၍ပင္ သမုတ္ခံေနရစဥ္ ကာလအခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ အစိုးရအေနျဖင့္ တစ္တုိင္းျပည္လုံး႐ိွ သူပုန္အေနအထားကို စိုးရိမ္ေနရခ်ိန္၊ တပ္မေတာ္ တြင္း၌လည္း လက္နက္အင္အားနည္းပါးသျဖင့္ ဒုကၡႀကဳံလ်က္႐ိွစဥ္တြင္ ဦးရာ႐ွစ္က အိႏၵိယ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေန႐ူးထံ လွ်ဳိ႕၀ွက္ဆက္သြယ္ေပးျခင္းျဖင့္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးအတြက္ တစ္တပ္တစ္အား ကူညီခဲ့ရဖူးသည္။ ဘာသာေရးကိုအသုံးခ်တတ္ေသာ ဦးႏုသည္ အိႏိ္ၵယႏုိင္ငံမွ ဗုဒၶစြယ္ေတာ္ႏွင့္ေဗာဓိပင္ ပင့္ေဆာင္သည္ဟု အေၾကာင္းျပကာ အိႏိ္ၵယမွ သေဘာၤမ်ား ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းသို႕ လာေရာက္ေစၿပီး အတိုက္အခံႏုိင္ငံေရးသမားမ်ား၊ သူပုန္မ်ားမသိေစဘဲ အိႏိ္ၵယမွ တပ္ရင္းသံုးခုစာမွ်စစ္လက္နက္မ်ား ျပည္တြင္းအစိုးရထံသို႕ လွ်ဳိ႕၀ွက္တင္သြင္းခဲ့ရဖူးပါသည္။ သခင္ေအာင္ႀကီးသည္ ဤလွ်ဳိ႕၀ွက္စစ္ဆင္ေရး၏ အခန္းက႑တစ္ခုတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ရၿပီး ေနာက္တစ္ေခတ္တြင္ ျပန္လည္ ေရးသားေဖာ္ထုတ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ဦးရာ႐ွစ္သည္ သရက္ၿမိဳ႕ လက္ေထာက္ဆရာ၀န္ႀကီး ေဒါက္တာ Captain N.A. Khan ၏သမီး ေဒၚဖာတီမာ ေခၚ ေဒၚေသာင္းေမႏွင့္ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ေမတၱာမွ်ကာ လက္ထပ္ခဲ့သည္။ ဇနီးျဖစ္သူ ေဒၚဖာတီမာ ေခၚ ေဒၚေသာင္းေမသည္ ပါရမီျဖည့္ဖက္ေကာင္းျဖစ္ၿပီးလူမႈဖြံ႕ၿဖိဳးေရး အစီအစဥ္မ်ားတြင္ တက္ၾကြစြာ ဦးေဆာင္ခဲ့သူတစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။ရန္ကုန္ေဆး႐ံုႀကီးႏွင့္ အျခားေဆး႐ံုမ်ား၏ ဦးေဆာင္ညႊန္ၾကားသူ ဘုတ္အဖြဲ႕၀င္၊ျမန္မာႏိုင္ငံ ၾကက္ေျခနီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ဗဟို အလုပ္အမႈေဆာင္ဘုတ္အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ၿပီး ေသြးလွဴဒါန္းျခင္းမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တြင္က်ယ္ေအာင္ျမင္ေစရန္ ဦးေဆာင္ ေဆာ္ၾသခဲ့သူလည္း ျဖစ္သည္။၁၉၅၀ေက်ာ္က ရန္ကုန္ျပည္သူ႕ေဆး႐ံုႀကီးတြင္ ပထမဆံုး ေသြးလွဴဘဏ္ေပၚေပါက္ေစေရး ဦးေဆာင္ဦး႐ြက္ ျပဳခဲ့သည္။ထိုစဥ္က ျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသမီးေရးရာေကာင္စီ၏ ဥကၠ႒ အျဖစ္တာ၀န္ယူစဥ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ မိခင္ႏွင့္ကေလး ေစာင့္ေ႐ွက္ေရးေဆးခန္း ၃ခုကို ဦးစီးေထာက္ပံ့ေပးခဲ့သည္။ မြတ္စလင္မ္ကုသိုလ္ျဖစ္ေဆးခန္း(ဘားလမ္း)ႏွင့္ဇိနသ္အစၥလာမ္ မြတ္စလင္မ္ ေယာက္်ားေလးမ်ား ေဂဟာတို႕ကိုလည္း ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။
လြတ္လပ္ေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္၏ ဗိသုကာဖခင္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္သူ ဦးရာ႐ွစ္သည္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ တြင္ သားျဖစ္သူ ဦးဘီလာလ္ရာ႐ွစ္႐ွိရာ ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံ၊ ကရာခ်ီၿမိဳ႕သို႔သြာေရာက္လည္ပတ္စဥ္တြင္ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာေရာဂါျဖင့္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ရာ ထိုၿမိဳ႕တြင္ပင္ ျမွဳပ္ႏွံခဲ့၏။
ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးႏု ႏွင့္ ၀န္ႀကီးဦးရာ႐ွစ္
မိမိဖခင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ယံုၾကည္အားထားရာမိတ္ေဆြႀကီးဦးရာ႐ွစ္အိမ္သို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ငယ္႐ြယ္စဥ္ ၁၉၅၀ခုႏွစ္ေက်ာ္က လာေရာက္ လည္ပတ္စဥ္က၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ေနာက္တြင္ ဦးရာ႐ွစ္၊ ေဘးတြင္ ဦးရာ႐ွစ္၏ဇနီး ေဒၚဖာတီမာရာ႐ွစ္၊ ဦးရာ႐ွစ္၏ ညာဖက္တြင္ အဆိုေတာ္ ဦးအံ့ႀကီး၊ ဦးရာ႐ွစ္၏ေနာက္ဖက္တြင္ ဦးအံ့ႀကီး၏ ဇနီးတို႔အား အတူေတြ႔ရစဥ္။
Mr. Tommy Ezdani (ကေလာၿမိဳ႕NLD ကိုယ္စားလွယ္၊ ၀န္ႀကီး ဦးရာ႐ွစ္၏တူ) ကေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား စင္ျမင့္ထက္မွ ႀကိဳဆို မိတ္ဆက္ေပးစဥ္ (၁၉၉၀ ခုႏွစ္)
မွတ္ခ်က္။ ။ဆရာ ၀ါးခယ္မ ေမာင္မင္းႏိုင္ေရးသားျပဳစုသည့္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈသမိုင္း၀င္ မြတ္စလင္မ်ား စာအုပ္မွ အဓိက ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။ ဦးရာ႐ွစ္၏သားျဖစ္သူ ဦးဘီလာလ္ရာ႐ွစ္(Bilal Raschid)၏ U M. A. RASCHID : A FOUNDING FATHER OF INDEPENDENT BURMA ႏွင့္ အျခားစာအုပ္စာတမ္းမ်ား၊ မွတ္တမ္းမ်ားအားလည္းကိုးကားျဖည့္စြက္ထားပါသည္။
Credit : Kyaw Moe Aung ( mmsy )